Santigwar

Mag patabi pirmi ta baka ka ma-ongman. Ini sarung bantog na linya nin mga gurang na nag tutubod sa mga dai nahihiling na nilalang arug kan maligno asin onglo. Mas bantog sinda bilang tawong lipod. An dangug ko, ang mga nilalang na ini gikan sa mga tawong dai nabindisyunan kan enot na panahon. An sabi man kan iba, mga nilalang daa ini na haloy nang nag-erok sa daga, enot pa sa tawo. Maray man daw an boot kan mga tawong lipod, alagad may kapangyarihan sindang magtau nin helang sa sisay man na nagkulog o bin may sala sainda. Kun iisipon mas sinsitibo pa sinda sa tawo. Madingkilan mo sana ang saindang hawak, tutubuan kana nin bayuko, o bin kulibra. Pwede ka man ninda pahilangon sa halawig na panahon, depende sa gabat na naguibong sala sainda. Alagad ugwa man nin maboot na Tawong lipod arug kan onglo na ang solong pasakit sa nakakulog gatol nin lawas. Kun bako man daa tag-basul, alagad ugwa ka nin butog sa hawak asin magatol, onglo daw an kaguibo kaan.

Wara daw na epekto an modernong medisina sa helang na gikan sa pagbalos nin tawong lipod. Alagad may mga residentes urog na sa kabaryuhan na tatau nin ritwal kontra sa siring na pasakit - mga para-santigwar. Sa Bacacay kadakul an bantog. Romdom ko pa an pupolar na para-santigwar sa baryo nin Gubat - Si tiyo Waning. Gamit an platong lusa, kandila, lana, asin krusipiyo, namumustra ni tiyo Waning an kawsa kan kamatean nin pasyente. Bako lang iyan, nakipag-suntokan pa sya sa tawong lipod. I-agyat nya ining tawong dai nahihiling pag-habong bawion an kamatean nin sarung pasyente. Gari bga maray-rahay na mag-butla sa kastahan na ini.Daug pa kani an laban kan sikat na boksingerong c Manny Pacquiao. Dai mo ugaring mailing kun csay an talagang daug. Masabi na sana si Tiyo Waning plakda an kalaban. Boot sabihon padagos na an pagrahay nin helang.

Kadakul pa an para santigwar sa Bacacay na sakong naduman ta c May uya an pagtubod sainda. Nasantigwar ako ni Shoni kan ako nakursunadahan nin tawong lipod. Dai ko ngani gusto an ideya na tig tawan ako ki helang samantalang kursonada daa palan ako. Kaginhawahan kaya an sakong tigtau sa tawong kursonada ko. Baliktad man palan mag isip an mga tawong lipod. Gari gubot an hutok.

Pinakapupolar man guiraray na parasantigwar c Tiya nelly kan Bonga. An dangug ko, tig dadayo na sya kan mga mayaman na dai nararahay sa doktor. Dakul an napaparahay ni Tya Nelly kaya dakul saiya an nagdodonar nin palain-lain. Romdom ko kan ako sadit pa, payag payag pa an puwesto nya. Alagad dahil sa tibay nyang mag-bulong, konkreto asin pintado na an saiyang harung. Maray na para-bulong ini c tya Nelly nin huli dai sya nag sisingil. KUn mawot mong mag tau nin sintabo, malaag ka sa altar kan Mahal na Ina.

Diit lng na pasabot. Dai ko man tabi tig indorso an santigwar. Dai ko man mawot na magtubod kamu sa lumang sistema nin pag-bulong. Solong mawot ko sana ihiras saindo na sa Bacacay, siring sa ibang banwaan, kadakol an mga bagay na sakong nagimatan. Alagad wara man gayud na maraot, kun pirmi magpatabi; nagtutubod ka man sa tawong lipod o dai. An pagpatabi tanda nin pag galang. Sarung eksprecion na Bacacaynun na dai dapat mapara.
Tabi man, ako mapaaram na!

a haiku

bacacay


land hugged by the sea

where strong and warm folks live

Bacacay that is

Kan Ako Sadit Pa

Labas pa sa memorya ko itong panahon kan ako sadit pa. Iba man ang kasaradayan kato sa presenteng henerasyon.Ngonian kadakul na ang palalain kan kaakian. Dai ko man baya maiwasan na dai maikumpara ang buhay kaitong panahon sa buhay kan kasaradayan ngonian. Punan ko sa gobing. Ako kaito nag-sagrat sa maawot na warang kalson. Tuda kaya an darakupan mi kaito kan mga kakawat ko. Lalu na pag idiklum, magayunon na mag taraguan. Ta ako maniswakon kan saday (maski gaud ngonian) kaurag-uragi ako mag-luok. Maski sa puon kan kalunggay nakapa-ipli ako. Minsan man isakat ko so mangga sa higudan, ultimo talaga akong minabutwa. Minauli ako sa harung malalaun buda payt ang panga-gaw ta nabasol. Ramug ang bilog kong hawak ta mala ngani warang kalson. Si May kaito medyo maisug pa. Ikurusing ngani an singit ko ta an karaw ko daa palabaw. Ngonian wara na so kurusing ni may. Tamuyaw na sana ang sakong isapar.

Naging uso man kaito so paputok, sumpit, tagpanaw buda trumpo. Rumdom ko pa so gira kan libod buda tubog sa paputok.Sabihon ta nang toy gun ini kan kasaradayan ngonian. Ang pagkakaiba lng kan duwa - ang bala kan toy gun plastik na bulitas, ang paputok papel na dumog. Pero kun kulog ang pag hururunan, mas ma-aray ka sa paputok. Asi probare.

Tisuhon man so trumpo na guinibo sako ni pay. Lingaw ko ugaring kun sain na kahoy ito guibo. Ihagbok ko ngani so trumpo kan kalaban ko, ilasik na byu. Kaurag uragi talaga so trumpo ni Pay. Ginamitan panu ki katam buda tinais nin husay kaya balanse an talibong. Nun ka nanggad mag-kibang kibang.

Ang kaabang abang ko kaito an aldaw na mapadagat kami. Ilakaw mi lang ang Roca Baluarte. Malinigon pa kato ang roca.Bako arug ngonian. Dyan ako nakaukod mag palataw buda mag-indakay. Pirang beses man ako dyan nadutan ki laping laping buda nasisi. Romdom ko man pag ako nuno-on, tigpapa-balad ako dyan ni May dangan ipakarigos. Ang likod ko kato tig gagapo nya nin dumog na baybay naning daa mahakla so hilaw na plema. Aw ta sa ika sunod na aldaw masiramun man nanngad ang kadhad ko. Minalagauk talga ang sipon ko sa liog. So sabi baga nindang suwaan.

Hayy... Namimiss ko na ang Bacacay. Tama na ta ang puso kong malumoy namumundo ng gayo. Pangadyi ko lng - sana sa mga masunod na aldaw manupar ko guiraray so mga kakawat ko. Asin maka-iba sinda sa lugar kun sain nag puon an gabos- Bacacay.